ព័ត៌មានក្លែងបន្លំ​ ( Disinformation ) និងព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ( Fake News )

បច្ចុប្បន្ននេះ អ៊ីនធឺណែតបានក្លាយជាកន្លែង​ថ្មីមួយក្នុងការចែករំលែ​ក និងផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានដែលអនុញ្ញាតឱ្យ

សាធារណជនចូលទៅប្រើប្រាស់​ទិន្នន័យ ស្វែងរកព័ត៌មាន ឬបញ្ចេញមតិជាដើម។ល។

​ទោះជាយ៉ាងណា ក៏នៅតែមានព័ត៌មានក្លែងក្លាយ និងទិន្នន័យមិនពិតមួយចំនួនដែលបង្កផលប៉ះពាល់

អវិជ្ជមានដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោលដល់អ្នករាល់គ្នាដែលកំពុងរស់នៅក្នុងសង្គមផងដែរ។​ នៅក្នុងអត្ថបទ

នេះយើងនឹងស្វែងយល់បន្ថែមអំពីភាពខុសគ្នារវាងព័ត៌មានក្លែងក្លាយ និងព័ត៌មានក្លែងបន្លំរួមទាំងវិធីសាស្រ្ត

មួយចំនួនក្នុងការកំណត់ព័ត៌មានបែបនេះ។

​ភាពខុសគ្នារវាងព័ត៌មានក្លែងបន្លំ​ ( Disinformation ) ​និងព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ( Fake News )

ព័ត៌មានក្លែងបន្លំ( Disinformation ) គឺជាព័ត៌មានដែលមិនមានទិន្នន័យត្រឹមត្រូវ ឬខ្វះខាតហើយត្រូវបាន

ចែករំលែកដោយចេតនាដើម្បីបង្កើតការយល់ច្រឡំ បង្កជាភាពចលាចល និងបំភាន់សាធារណជនដោយ

សារការចែករំលែកមិនមានភាពស្មោះត្រង់។

ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ( Fake News ) គឺជាព័ត៌មានបែបបោកបញ្ឆោតអ្នកអានដោយអត្ថន័យរបស់អត្ថបទ

ផ្សព្វផ្សាយមានភាពក្លែងបន្លំទៅជាព័ត៌មានពិត។ ព័ត៌មានប្រភេទនេះផ្សព្វផ្សយតាមរយៈជនអនាមិក

( Anonymous ) ​ ​គេហទំព័រ ឬគណនីរបស់បុគ្គលដែលភាគច្រើនមានចំណងជើងគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ប៉ុន្តែខ្វះ

ប្រភពដែលគួរឱ្យជឿទុកចិត្តបាន ។

​តើព័ត៌មានក្លែងបន្លំ ( Disinformation ) និងព័ត៌មានក្លែងក្លាយ (Fake News ) ត្រូវបានចែករំលែក

តាមរបៀបណា?

ព័ត៌មានក្លែងបន្លំ ​( Disinformation ) និងព័ត៌មានក្លែងក្លាយ (Fake News )ត្រូវបានចែករំលែកនៅក្នុង

បណ្តាញសង្កមក្នុងទម្រង់ជា អត្ថបទ វីដេអូ​ ឬ​រូបភាព និងតាមរយៈការប្រាស័្រយទាក់ទងគ្នារវាងមនុស្សម្នាក់

ទៅកាន់មនុស្សម្នាក់ទៀត។ ព័ត៌មានប្រភេទនេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ ក្រុម ឬបុគ្គលណាម្នាក់ដែលមាន

បំណងចង់ធ្វើសកម្មភាព ឬផ្សព្វផ្សាយអ្វីមួយដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន មូលហេតុនយោបាយ ឬ ផល

ប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចជាដើម។​

វិធីសាស្រ្តក្នុងការកំណត់ព័ត៌មានក្លែងបន្លំ និងព័ត៌មានក្លែងក្លាយ

ដើម្បីជៀសវាងពីការទទួលបានព័ត៌មានមិនត្រឹមត្រូវពីបណ្ដាញសង្គម អ្នកត្រូវយល់ដឹងពីគន្លឹះមួយចំនួន ដើម្បី​កំណត់​អត្តសញ្ញាណប្រភេទនៃព័ត៌មានទាំងនោះ ដែលអាចឱ្យអ្នកការពារ​ខ្លួនអ្នក​ពី​ការ​បោក​បញ្ឆោត៖

1. ពិនិត្យមើលប្រភពនៃអត្ថបទ៖ មុននឹងជឿលើអត្ថបទណាមួយ សូមផ្ទៀងផ្ទាត់ប្រភពដើម អ្នកសរសេរ និងខ្លឹមសារអត្ថបទ ។ តើអត្ថបទនេះផ្សព្វផ្សាយចេញពីស្ថាប័នដែលមានវិជ្ជាជីវៈព័ត៌មានត្រឹមត្រូវ ឬចេញពីអ្នកសារព័ត៌មានដែលប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ពិតប្រាកដឬអត់?
2. ​ពិនិត្យមើលអ្នកនិពន្ធ៖ តើអ្នកណាជាអ្នកសរសេរអត្ថបទ? តើ​ពួក​គេ​ជា​អ្នក​កាសែត​គួរ​ឱ្យ​ទុក​ចិត្ត​ឬ​ជា​បុគ្គលឯកជន? ​អ្នកអាចអង្កេតមើលលើជីវប្រវត្តិ និងបណ្តាញទំនាក់ទំនងរបស់អ្នកនិពន្ធ ( affiliations ) ។
3. ពិនិត្យ​មើល​ភស្តុតាង៖ តើ​អត្ថបទនោះ​ដកស្រង់ចេញពី​ប្រភព​ដែល​អាច​ទុក​ចិត្ត​បានឬ​ទេ?តើមានកន្លែងណាមើលទៅមិនសមស្រប ឬសុីសង្វាក់គ្នាអត់?តើអត្ថបទនោះខ្លីពេកនិងស្ថិតក្នុងគេហទំព័រអនាមិកឬអត់?​ 
4. សង្កេតមើលរូបភាព៖ ព័ត៌មានខ្លះអាចយករូបភាពកាត់តរ ឬ ប្រើបចេ្ចកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត( AI​ ) ឬយកចេញមកពីគេហទំព័រពីរផ្សេងគ្នាយកមកប្រើប្រាស់។ ដូច្នេះដើម្បីដឹងថា តើរូបភាពទាំងនោះពិតជាឆ្លុះបញ្ចាំងពីសកម្មភាពឬខ្លឹមសាររបស់ព័ត៌មានឬអត់ អ្នកត្រូវពិនិត្យមើលរូបភាពឱ្យបានល្អិតល្អន់ ឬប្រើប្រាស់កម្មវិធី Google reverse image ​ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់រូបភាព។
5. ប្រៀបធៀបជាមួយព័ត៌មានដទៃ ៖ ទោះបីពីស្ថាប័នល្បីៗ ឬពីស្ថាប័នច្រើនក៏ដោយកំហុសនៅតែអាចកើតមានឡើងដោយកត្តាផ្សេងៗ ដូចជាពេលខ្លះ​ការដកស្រង់ ( cite ) ខ្លឹមសារមកតៗគ្នាជាដើម។ ដូច្នេះ កុំពឹងផ្អែកលើប្រភពតែមួយពេក ត្រូវរកមើលព័ត៌មានដទៃទៀតដែលចេញផ្សាយក្រោមប្រធាន បទដូចគ្នា ប៉ុន្តែចេញពីស្ថាប័នព័ត៌មាន ឬគេហទំព័រ​ផ្សេងៗដែលមានមូលដ្ធានគ្រឹះ​ផ្នែកសារព័ត៌មាន។

គន្លឹះបន្ថែមក្នុងការចងចាំពេលជួបប្រទះព័ត៌មានក្លែងក្លាយ និងព័ត៌មានក្លែងបន្លំ

មុនពេលចែករំលែកព័ត៌មានណាមួយទៅកាន់អ្នកដទៃ អ្នកគួរយល់ដឹងអំពីព្រឹត្តិការណ៍បច្ចុប្បន្នដូចគ្នាថាតើអត្ថបទនេះសមស្របជាមួយនឹងអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងឬអត់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត រាល់ព័ត៌មានដែលយើងអានមិនមែនសុទ្ធតែពិត ១០០%​ ទាំងអស់ទេ ប៉ុន្តែអ្នកអាចប្រើប្រាស់គន្លឹះដូចខាងលើ ដើម្បីជៀសវាងពីការឆបោក និងយល់ដឹងឱ្យកាន់តែច្បាស់អំពីព័ត៌មានអនឡាញ ព្រោះដើម្បីក្លាយជាពលរដ្ធឌីជីថលល្អ គឺចាប់ផ្តើមពីការចែករំលែកព័ត៌មានដែលមានភាពត្រឹមត្រូវទៅកាន់អ្នកដទៃ។